Η έκθεση Wes Anderson: The Archives είναι ένα προσωπικό αρχείο ζωής. Ένα σύμπαν εμμονών, χρωμάτων, συμμετρίας, χειροποίητης λεπτομέρειας και συναισθηματικής ακρίβειας αφιερωμένο όχι μόνο στο τι βλέπουμε στις ταινίες του Anderson, αλλά στο πώς και γιατί αυτές οι εικόνες υπάρχουν.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και λιγότερο προφανή στοιχεία της έκθεσης είναι το ίδιο το γεγονός ότι αυτό το archive υπάρχει. Περισσότερα από 700 αντικείμενα (storyboards, polaroids, σκίτσα, κοστούμια, μακέτες, puppets stop-motion, ζωγραφικά έργα, props και τα περίφημα χειρόγραφα σημειωματάριά του) βγαίνουν για πρώτη φορά από την αποθήκη και απλώνονται μπροστά στα μάτια μας. Με λίγα λόγια, η ίδια η μηχανή δημιουργίας ενός από τους πιο αναγνωρίσιμους κινηματογραφικούς κόσμους των τελευταίων δεκαετιών.
Photo: ©Matt Alexander/PA Media Assignments
Ο Wes Anderson άρχισε να κρατά συστηματικά τα αντικείμενα των ταινιών του από το Rushmore και μετά. Όπως αποκαλύπτεται στην έκθεση, όταν τελείωσε το Bottle Rocket, όλα τα props ανήκαν στην παραγωγή και πουλήθηκαν, χάθηκαν. Από εκεί και πέρα, ο Anderson αποφάσισε ότι κανένα αντικείμενο δεν είναι αναλώσιμο. Ότι ακόμη κι αν φαίνεται για δύο δευτερόλεπτα στο πλάνο, είναι «πραγματικό». Και αυτή η εμμονή με το αντικείμενο ως αυθύπαρκτη οντότητα είναι βαθιά πολιτική, ειδικά σε μια εποχή CGI, green screen και άυλων assets. Στο Design Museum λοιπόν αυτό γίνεται ξεκάθαρο, τα props δεν εκτίθενται ως memorabilia, αλλά ως design artefacts.
Η έκθεση ξεδιπλώνεται χρονολογικά. Ξεκινά από το Bottle Rocket (1996) -την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Anderson- και φτάνει μέχρι το ολοκαίνουργιο The Phoenician Scheme (2025), αποδεικνύοντας ότι ο δημιουργός εξελίσσει το στυλ του με εμμονική συνέπεια.
Τίποτα στον τρόπο που στήνεται η έκθεση δεν είναι τυχαίο, η διαδρομή σκηνοθετείται όπως μια ταινία Wes Anderson: συμμετρικές αίθουσες, χρωματικοί κώδικες ανά περίοδο, αντικείμενα τοποθετημένα σαν stills και ρυθμός που δεν κουράζει καθόλου. Ακόμη και οι λεζάντες αποφεύγουν τον ακαδημαϊσμό, σου δίνουν τις πληροφορίες όπως πρέπει. Γενικά αυτό είναι κάτι που το Design Museum γνωρίζει καλά και εδώ το εφαρμόζει ιδανικά.
Από το τελευταίο φιλμ βλέπουμε πάνω από δύο ντουζίνες αντικείμενα, ανάμεσά τους μια πίπα από τον οίκο Dunhill και ένα κοσμηματοφόρο στιλέτο φτιαγμένο από τη σύγχρονη καλλιτέχνιδα Harumi Klossowska de Rola. Όπως σημειώνουν οι επιμελήτριες Lucia Savi και Johanna Agerman Ross, η συλλογή δεν είναι τυχαία, στο The Phoenician Scheme η ίδια η έννοια του συλλέκτη βρίσκεται στον πυρήνα της αφήγησης.
Αν υπάρχει ένα αντικείμενο που λειτουργεί σαν καρδιά της έκθεσης, αυτό είναι το μνημειώδες ροζ μοντέλο του Grand Budapest Hotel. Πλάτους άνω των τριών μέτρων, είναι το ίδιο μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε για τα εξωτερικά πλάνα της ταινίας του 2014. Εκτός από εντυπωσιακό είναι και συγκινητικό.
Γύρω του ξεδιπλώνονται θησαυροί:
Ίσως το πιο συγκινητικό κομμάτι της έκθεσης είναι τα σπιράλ σημειωματάρια του, εκεί όπου οι ιδέες γράφονται με το χέρι και οι χαρακτήρες γεννιούνται ως μουτζούρες, φράσεις, μικρά σκίτσα. Εκεί που βλέπεις ότι πίσω από την αισθητική τελειότητα υπάρχει δουλειά, πειθαρχία και μια σχεδόν παιδική αφοσίωση στη λεπτομέρεια.
Η έκθεση δίνει τεράστια έμφαση στα κοστούμια ως αφηγηματικό εργαλείο. Από τις βραβευμένες δημιουργίες της Milena Canonero στο Grand Budapest Hotel μέχρι τις στολές του πληρώματος Zissou, από τη στολή του Max Fischer στο Rushmore μέχρι τον Benicio del Toro στο The French Dispatch. Τα ονόματα παρελαύνουν: Bill Murray, Jason Schwartzman, Scarlett Johansson, Seu Jorge, Jeffrey Wright, Owen Wilson και αυτή είναι και η μεγάλη αφήγηση της έκθεσης, ο Wes Anderson ως συλλογικός auteur.
Η έκθεση επιμένει -και σωστά- στο ότι το «σύμπαν Wes Anderson» δεν είναι έργο ενός ανθρώπου, αλλά αποτέλεσμα μακροχρόνιων δημιουργικών σχέσεων. Ξεχωριστή ενότητα είναι αφιερωμένη στους σταθερούς συνεργάτες του: Milena Canonero (κοστούμια), Alexandre Desplat (μουσική), Roman Coppola, Adam Stockhausen (σκηνικά), Eric Chase Anderson, Juman Malouf, Mark Friedberg, Simon Weisse, Laura Wilson. Μέσα από μακέτες, work-in-progress υλικό και αλληλογραφία, βλέπεις πώς οι ιδέες κυκλοφορούν. Πώς ένα χρώμα γίνεται κοστούμι, πώς ένα σχέδιο γίνεται κίνηση και πώς το design γίνεται αφήγηση.
Στις ενότητες των Fantastic Mr. Fox (2009) και Isle of Dogs (2018), το βλέμμα κατεβαίνει στην κλίμακα. Puppets, μακέτες, μικροσκοπικά κοστούμια, σκηνικά χτισμένα με την ακρίβεια ωρολογοποιού. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα γιατί ο Anderson επιμένει στο χειροποίητο, γιατί μόνο έτσι το φανταστικό αποκτά βάρος, υφή και αλήθεια.
Το Wes Anderson: The Archives γεννήθηκε στη Cinémathèque française, επανασχεδιάστηκε και εμπλουτίστηκε στο Λονδίνο και μοιάζει λιγότερο με retrospective και περισσότερο με βουτιά στο μυαλό ενός δημιουργού που δεν άφησε ποτέ τίποτα στην τύχη.
Όπως είπε ο διευθυντής του Design Museum, Tim Marlow, ο Anderson φτιάχνει κόσμους με συναισθηματικό αποτύπωμα και αυτή η έκθεση το αποδεικνύει σε κάθε γωνιά της. Το Wes Anderson: The Archives είναι μια σοβαρή μουσειακή πρόταση για το σινεμά ως design discipline, για το αντικείμενο ως φορέα αφήγησης, αλλά και για την εμμονή ως δημιουργική μέθοδο. Και σε μια εποχή όπου όλα γίνονται γρήγορα, ψηφιακά και αναλώσιμα, είναι πολύ σημαντικό να στέκεσαι μπροστά σε ένα χειρόγραφο σημειωματάριο ή σε ένα κουμπί κοστουμιού και να ξέρεις ότι κάποιος το σκέφτηκε, το σχεδίασε και το κράτησε.
Photo: ©Charlie Gray
The Archives exhibition catalogue. Courtesy of the Design Museum
Ιδιαίτερη προσθήκη στην εμπειρία είναι ο εκτενής κατάλογος της έκθεσης που δεν λειτουργεί απλώς σαν coffee-table book, αλλά σαν δομημένο αρχείο. Περιλαμβάνει δοκίμια για το design και τη σκηνοθεσία, ανέκδοτες φωτογραφίες αντικειμένων, συνεντεύξεις με συνεργάτες όπως οι Owen Wilson, Scarlett Johansson, Jason Schwartzman, Tilda Swinton, Alexandre Desplat, Seu Jorge.
